Burżuazja

Burżuazja -

(wg. Małej encyklopedii ekonomicznej, ss. 85-86, autor: Jarosław Semkow):

panująca klasa społeczeństwa kapitalistycznego, klasa właścicieli środków produkcji, której źródłem dochodu jest wartość dodatkowa wytworzona przez robotników najemnych.

Burżuazja składa się z wielkich, średnich i drobnych kapitalistów. W rozwiniętym społeczeństwie kapitalistycznym decydującą rolę odgrywa wielka burżuazja. W zależności od sfery zastosowania kapitału burżuazja dzieli się na przemysłową, handlową i finansową. Między różnymi odłamami burżuazji, a także między burżuazją a klasą wielkich właścicieli ziemskich toczy się walka o podział wartości dodatkowej. W stosunku do klasy robotniczej burżuazja występuje na ogół jako jednolita klasa wyzyskiwaczy. Pośrednią pozycję między podstawowymi klasami społeczeństwa kapitalistycznego, tj. między burżuazją a klasą robotniczą, zajmuje drobnomieszczaństwo, które jednak w miarę rozwoju kapitalizmu ulega rozwarstwieniu i proletaryzacji. Jednocześnie współczesny kapitalizm powołuje do życia liczną warstwę urzędników, pośredników, administratorów itp., tzw. nową warstwę średnią.

Burżuazja jako klasa zaczęła się kształtować wraz z rozwojem kapitalistycznego sposobu produkcji jeszcze w łonie feudalizmu. W walce z feudalizmem burżuazja odegrała postępową rolę: rozwinęła potężne siły wytwórcze i zrewolucjonizowała cały dotychczasowy sposób produkcji; na miejsce rozdrobnionych państewek feudalnych stworzyła scentralizowane państwa narodowe, co umożliwiło powstanie rynków narodowych oraz rozwój rynku światowego. Zwycięskie rewolucje burżuazyjne oddały władzę polityczną na służbę ekonomiki kapitalistycznej. "Współczesna władza państwowa — czytamy w Manifeście Komunistycznym - jest jedynie komitetem zarządzającym wspólnymi interesami całej klasy burżuazyjnej".

Wraz z rozwojem kapitalistycznych stosunków produkcji wzrosła nie tylko burżuazja, lecz również proletariat - klasa antagonistyczna w stosunku do burżuazji. W miarę rozwoju siły i świadomości klasowej proletariatu, burżuazja staje się coraz bardziej reakcyjna. Proces politycznego i duchowego uwstecznienia burżuazji pogłębia się w epoce imperializmu i powstania światowego systemu socjalistycznego; proces ten wyraża się m.in. w postaci faszyzacji życia politycznego, która jest szczególnie groźna dla ludzkości w epoce energii jądrowej, gdy niespotykana w historii koncentracja potęgi technicznej, ekonomicznej i politycznej oraz środków masowej propagandy (film, prasa, radio, telewizja) w rękach nielicznej burżuazyjnej oligarchii staje na usługi antyludzkich celów.

W krajach gospodarczo słabo rozwiniętych burżuazja narodowa odgrywa często - również obecnie - postępową rolę, zwłaszcza w walce z imperializmem o niezależność narodową. Przeciwstawiając się tej części burżuazji reakcyjnej (burżuazja kompradorska), która związała swoje losy z imperializmem, burżuazja narodowa uczestniczy w walce narodowowyzwoleńczej, staje na czele nowej państwowości, zmierza do likwidacji niedorozwoju gospodarczego. Dotychczasowe doświadczenie wskazuje jednak, że postępowość burżuazji narodowej jest ograniczona, cofa się ona zazwyczaj przed rozprawą z feudalnymi elementami oraz z burżuazją kompradorską, obawia się dokonania radykalnych reform, stanowiących niezbędną przesłankę postępu i likwidacji niedorozwoju gospodarczego. Dlatego w krajach tych coraz bardziej losy postępu i rozwoju są uzależnione od siły sojuszu klasy robotniczej z chłopstwem i innymi postępowymi warstwami społeczeństwa.

Literatura

• Marks K., Praca najemna i kapitał, 1949;
• Marks K., Engels F., Manifest Komunistyczny, 1956;
• Engels F., Anty-Duhring, 1956;
• Lenin W., Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu, 1950;
• Narada przedstawicieli partii komunistycznych i robotniczych w Moskwie, 1960.