Dyktatura proletariatu

Z Marksizmopedia - internetowa encyklopedia marksizmu
Wersja z dnia 10:37, 12 kwi 2020 autorstwa Piotr (dyskusja | edycje) (utworzenie hasła)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Dyktatura proletariatu -

(wg. Mały słownik ekonomiczny, ss. 134-135, autor: Sylwester Zawadzki):

polityczne i ideologiczne kierownictwo społeczeństwem przez klasę robotniczą, zabezpieczone przymusem państwowym i realizowane w sojuszu z chłopstwem pracującym i z ogółem ludzi pracy. Dyktatura proletariatu stanowi ogólną prawidłowość przejścia od kapitalizmu do socjalizmu, która urzeczywistnia się w różnych, specyficznych formach, uwarunkowanych układem sił klasowych w świecie oraz konkretną sytuacją poszczególnych krajów (np. władza radziecka, demokracja ludowa). Kierowniczą siłą dyktatury proletariatu jest partia marksistowska - przodująca zarówno w walce o obalenie władzy burżuazji, jak i o zlikwidowanie wyzysku społecznego i zbudowanie socjalizmu. Państwo dyktatury proletariatu (państwo socjalistyczne) różni się od państw eksploatatorskich pod względem treści klasowej: jest ono pierwszym w historii państwem, w którym władza należy do olbrzymiej, dotychczas wyzyskiwanej większości i sprawowana jest nad nieznaczną eksploatatorską mniejszością. Państwo socjalistyczne różni się od państw eksploatatorskich również swoim przeznaczeniem historycznym: ma ono na celu nie utrwalenie wyzysku społecznego, lecz jego całkowite zniesienie, zlikwidowanie przeciwieństw klasowych oraz zapewnienie w drodze intensywnego rozwoju sił wytwórczych na bazie własności społecznej coraz lepszego zaspokojenia potrzeb ludzi pracy.
Do podstawowych kierunków działania (funkcji) państwa socjalistycznego należy: 1. funkcja ochrony ustroju socjalistycznego i opartego na nim porządku prawnego przed siłami antysocjalistycznymi wewnątrz kraju; 2. funkcja obrony kraju przed agresją ze strony wroga zewnętrznego; 3. funkcja gospodarczo-organizacyjna i kulturalno-wychowawcza. Dyktatura proletariatu stanowi "nie tylko i nawet nie głównie przemoc" (Lenin), koncentruje się ona przede wszystkim na twórczej działalności w dziedzinie budowy od podstaw nowej socjalistycznej ekonomiki oraz na szerokiej działalności wychowawczej zmierzającej do ukształtowania socjalistycznej świadomości mas pracujących.
Mimo różnorodności form dyktatury proletariatu, jej charakterystyczną cechą jest z jednej strony wprowadzenie ograniczeń w stosunku do sił antysocjalistycznych (zakaz tworzenia partii politycznych o charakterze antysocjalistycznym, ograniczenie możliwości szerzenia skierowanej przeciw ustrojowi socjalistycznemu propagandy), z drugiej zaś - stworzenie form organizacyjnych i zapewnienie warunków dla coraz szerszego udziału mas pracujących w rządzeniu państwem; celowi temu służy zarówno umacnianie wybieranych w powszechnych wyborach organów władzy państwowej (system rad), jak i rozwój różnego rodzaju organów społecznych dających możliwość ludziom pracy uczestniczenia w rozstrzyganiu spraw na terenie ich zakładów pracy (związki zawodowe, samorząd robotniczy), wsi (zebrania wiejskie, samorząd rolniczy), miast (komitety blokowe itp.). Rozwój demokracji socjalistycznej (kładącej nacisk, w odróżnieniu od demokracji burżuazyjnej, nie tylko na formalne uprawnienia, ale również na zapewnienie ich materialnych gwarancji) jest procesem historycznym uwarunkowanym przemianami w ekonomice kraju, w świadomości mas, uzależnionym od układu sił klasowych i natężenia walki klasowej. Przeszkodę w tym rozwoju stanowi biurokratyzm wyrażający się w tendencji do wyobcowywania się poszczególnych ogniw aparatu państwowego od mas pracujących.
Rozwój demokracji socjalistycznej, podobnie jak umacnianie praworządności socjalistycznej, stanowi obiektywną konieczność, nierozdzielnie związaną z procesem rozwoju socjalistycznej ekonomiki. Rozwój ten oznacza przygotowywanie warunków do stopniowego obumierania państwa - kształtowania samorządu przyszłego komunistycznego społeczeństwa.

Polecana literatura

  • Marks K., Engels F., Manifest Komunistyczny, 1956;
  • Marks K., Wojna domowa we Francji, 1949;
  • Marks K., Krytyka Programu Gotajskiego, 1949;
  • Lenin W., Państwo a rewolucja, 1953;
  • Lenin W., Rewolucja proletariacka a renegat Kautsky, 1949.