Fryderyk Engels

Fryderyk Engels (ur. 28 listopada 1820, Barmen - zm. 5 sierpnia 1895, Londyn) -

(wg. Mała encyklopedia prawa, s. 137, autor nieznany):

Najbliższy współpracownik Mark­sa, jeden z współtwórców teorii socjalizmu naukowego i przywódców międzynarodowego ruchu robotniczego. Engels wniósł bardzo istotny wkład do rozwoju filozofii marksistowskiej oraz naukowej ekonomii politycznej. Wraz z Marksem przyczynił się do oparcia teorii państwa i prawa na zasadach materializmu dialektycznego i historycznego. Engels w Anty-Duhringu poddał gruntownej krytyce teorię przemocy w interpretacji powstania klas społecznych oraz państwa i prawa, uzasadnił klasowy, historycznie uwarunkowany proces powstawania tych dwóch instytucji oraz wykazał, że przemoc w rozwoju społeczeństwa może odegrać rolę pozytywną, wówczas mianowicie gdy jest ona bronią nowych postępowych form życia. Klasycznym dziełem Engelsa w zakresie teorii państwa i prawa jest Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W książce tej Engels wykorzystując najnowsze dostępne sobie dane nauki wyjaśnia w jaki sposób, żywiołowy a zarazem konieczny, dokonywało się organizowanie instytucji państwowych w okresie rozkładu społeczeństwa pierwotnego. Engels, podkreślając, iż państwo i prawo są instytucjami, których treść i działanie zdeterminowane jest w ostatniej instancji materialnymi warunkami życia, równocześnie podkreślał, iż obie te instytucje, stanowiące wyjątkowo ważną instytucję nadbudowy, wywierają z kolei odwrotne działanie na podstawę ekonomiczną, która je zrodziła. Engels wskazywał, że istniejący system prawa w państwie burżuazyjnym z jednej strony musi stanowić odzwierciedlenie potrzeb ekonomicznych i politycznych klasy panującej, a z drugiej strony system prawa musi stanowić jedną spójną całość, przy czym wymogi wewnętrznej harmonii częstokroć odbijają się negatywnie na odzwierciedlającej funkcji prawa. Może więc powstać taka sytuacja, dowodził Engels, iż prawo staje się hamulcem rozwoju sił wytwórczych, a sama praworządność burżuazyjna utrudnia burżuazji zachowanie panowania politycznego.

Engels analizował również nowe zjawiska w rozwoju działalności państwa burżuazyjnego, w szczególności w sferze ekonomiki. Udowadniał, iż rozszerzenie tej sfery działalność państwa burżuazyjnego nie oznacza zmiany jego jakości klasowej lecz jest przyznaniem, że w społeczeństwie burżuazyjnym dojrzały warunki do tego, aby podstawowe środki produkcji stały się własnością państwa socjalistycznego. W kwestii form organizacyjnych przyszłego państwa socjalistycznego Engels oparł się o doświadczenia Komuny Paryskiej oraz analizę Marksa.