Klasa robotnicza

Klasa robotnicza -

(wg. Mała encyklopedia ekonomiczna, ss. 282-283, autor: Jarosław Semkow):

1. w ustroju kapitalistycznym - klasa robotników najemnych pozbawiona własności środków produkcji i zmuszona do sprzedaży swojej siły roboczej kapitalistom (proletariat); 2. w ustroju socjalistycznym - podstawowa klasa i kierownicza siła społeczeństwa socjalistycznego, która wraz z całym narodem włada środkami produkcji i pod przewodnictwem której dokonują się wszystkie przeobrażenia społeczno-ekonomiczne.

Powstanie i ukształtowanie się klasy robotniczej związane są z narodzinami i rozwojem kapitalistycznego sposobu produkcji. Rozwój produkcji towarowej prowadził do rozwarstwiania drobnych producentów towarowych, do stopniowego oddzielania bezpośredniego wytwórcy od środków produkcji; szczególnie doniosłą rolę odegrała tu pierwotna akumulacja kapitału; powstała klasa ludzi pozbawionych środków produkcji, robotników-proletariuszy. W okresie manufaktury jest to jeszcze klasa nieliczna, rozproszona i słaba. W potężną siłę społeczną wyrasta wraz z rozwojem wielkiego przemysłu maszynowego. Można przyjąć, że klasa robotnicza we współczesnym tego słowa znaczeniu ukształtowała się poczynając od rewolucji przemysłowej w Anglii. W ciągu XIX w. i pierwszej połowy XX w. szeregi klasy robotniczej rosną w niezwykle szybkim tempie; np. w Anglii w drugim dziesięcioleciu XIX w. liczba robotników w przemyśle i transporcie wynosiła ok. 2 mln, w ciągu następnych 100 lat wzrosła 3-krotnie, a obecnie klasa robotnicza stanowi tam przeważającą większość społeczeństwa; w USA jeszcze w połowie XIX w. klasa robotnicza liczyła ok. 1 mln osób, czyli zaledwie 5-6% całej ludności, natomiast w 1957 - ok. 20 mln osób, co wraz z rodzinami stanowi ok. połowę ludności; w Niemczech - przed 100 laty robotnicy stanowili niecałe 3% ludności, w połowie XX w. zaś - ponad połowę; wreszcie, o ile w dawnej Rosji w połowie XIX w. było ok. 500 tys. robotników, to w Związku Radzieckim w połowie XX w. liczba robotników i pracowników sięgała 40 mln osób. Liczba osób zatrudnionych w przemyśle (a więc głównie robotników) na całym świecie wynosi dziś ok. 200 mln osób; znaczy to, że wraz z rodzinami światowa armia robotników przemysłowych przekracza już obecnie 0,5 mld osób. Już sama liczebność i dynamiczny wzrost szeregów klasy robotniczej jest wyrazem i dowodem jej siły. Fakt, że klasa robotnicza przekształciła się w główną siłę społeczno-polityczną współczesnej epoki wynika jednak nie tylko z liczebności tej klasy.

Klasa robotnicza jest podstawową siłą w produkcji dóbr materialnych, związaną przodującymi formami produkcji. Interesy i dążenia klasy robotniczej są zgodne z zasadniczym rozwojem sił wytwórczych. Klasa robotnicza zainteresowana jest w tym rozwoju, jej los związany jest z przyszłością - a zatem jest ona najbardziej postępową i rewolucyjną klasą społeczeństwa. Dlatego w warunkach kapitalizmu klasa robotnicza jest najbardziej predestynowana do przyjęcia przodującego światopoglądu naukowego, którym jest marksizm-leninizm. Jednocześnie, dzięki samym warunkom swego życia i pracy, klasa robotnicza jest zdolna do odpowiedniego zorganizowania się; najwyższą formą organizacji klasy robotniczej staje się partia marksistowska. Wszystko to sprawia, że klasa robotnicza jest najbardziej powołana do przewodzenia wszystkim ludziom pracy w walce o likwidację wyzysku kapitalistycznego i zbudowanie socjalizmu. Uświadomienie sobie tego faktu przez samą klasę robotniczą oznacza, że przekształca się ona - według określenia Marksa i Engelsa - z "klasy w sobie" w "klasę dla siebie" (klasy społeczne). Marks i Engels wykazali, że obalenie kapitalizmu i zbudowanie społeczeństwa socjalistycznego jest misją dziejową klasy robotniczej. Prawda ta jest najważniejszą częścią światopoglądu marksistowskiego. "Główną rzeczą w nauce Marksa - pisał Lenin - jest wyjaśnienie światowej roli historycznej proletariatu jako twórcy społeczeństwa socjalistycznego".

Klasa robotnicza stając na czele mas pracujących dokonuje rewolucji socjalistycznej, likwiduje wyzysk człowieka przez człowieka i tworzy nowe społeczeństwo socjalistyczne. Zwycięstwo rewolucji socjalistycznej zmienia w zasadniczy sposób społeczną i ekonomiczną pozycję klasy robotniczej z klasy uciskanej i wyzyskiwanej przekształca się ona w klasę rządzącą, która wraz ze wszystkimi ludźmi pracy włada środkami produkcji uspołecznionymi przez państwo. Szczególne znaczenie dla budowy socjalizmu ma sojusz klasy robotniczej z innymi warstwami pracującymi, a przede wszystkim z pracującym chłopstwem. W sojuszu tym klasa robotnicza kierowana przez partię marksistowsko-leninowską odgrywa rolę hegemona. Dzięki industrializacji socjalistycznej szybko wzrasta liczebność klasy robotniczej; do jej szeregów napływa licznie ludność wiejska, a także młodzież kończąca szkoły zawodowe. Wzrastają kwalifikacje robotników i ich wydajność pracy, polepszają się nieustannie warunki materialnego bytu i poziom kulturalny klasy robotniczej.