Niewolnictwo

Niewolnictwo -

(wg. Mała encyklopedia ekonomiczna, s. 400, autor: Andrzej Jezierski):

1. formacja społeczno-ekonomiczna, w której zarówno środki produkcji, jak i ludzie posługujący się nimi w procesie wytwarzania stanowią własność właścicieli niewolników; 2. pierwsza w historii forma wyzysku człowieka przez człowieka. Klasycznym przykładem państwa niewolniczego był Rzym w okresie Cesarstwa. Produkcja rolna wielkich gospodarstw rolnych i przemysłowa warsztatów rzemieślniczych opierała się na pracy niewolników. Rozwój sił wytwórczych doprowadził do społecznego podziału pracy i wyodrębnienia się rzemieślników i kupców; rozwinęła się wymiana towarowa i pieniądz. Niemniej niewolnictwo nie sprzyjało dalszemu rozwojowi techniki, a wydajność pracy była bardzo niska. W okresie Cesarstwa nie wynaleziono żadnych nowych narzędzi ani metod wytwarzania. Wyrastające z podstawowych sprzeczności klasowych wielkie ruchy społeczne, w szczególności powstania niewolników, raz po raz wstrząsały posadami Imperium, doprowadzając je w końcu do upadku. Na ziemiach polskich nie ukształtowała się formacja niewolnicza; niewolnictwo występowało w VI-XI w., lecz nie odgrywało poważniejszej roli w gospodarce. Praca niewolnicza występowała w pewnym stopniu także u schyłku wspólnoty pierwotnej, w formacjach społecznych Azji, w feudalizmie, a nawet w kapitalizmie. W posiadłościach kolonialnych mocarstw kapitalistycznych jeszcze w XIX w. stosowano dość powszechnie pracę niewolniczą.

Polecana literatura

• Laszczenko P., Historia gospodarcza ZSRR, t. I, 1954;
• Maszkin N., Percew W., Społeczeństwo formacji niewolniczej, 1950;
• Ostrowitianow K., Zarys ekonomiki formacji przedkapitalistycznych, 1953;
• Wałek-Czernecki T., Historia gospodarcza świata starożytnego, 1948.
• Williams E., Kapitalizm i niewolnictwo, 1953.