Partia marksistowska

Partia marksistowska -

(wg. Mała encyklopedia ekonomiczna, ss. 425-427, autor: Zygmunt Bauman):

partia opierająca swój program działania, strategię i taktykę na wytycznych marksistowskiej teorii rewolucji socjalistycznej i dyktatury proletariatu. Od czasu powstania III Międzynarodówki (1918) partie marksistowskie opierają swą strukturę i zasady organizacyjne na opracowanej przez Lenina teorii partii nowego typu oraz na wypracowanym pod jego kierownictwem praktycznym modelu partii komunistycznej.

Przed powstaniem partii nowego typu, marksistowski cel ruchu robotniczego akceptowały w swych programach partie przyjmujące nazwę socjaldemokratycznych. Strukturę tych partii oraz kierunek ich faktycznego działania określały nie rewolucyjne cele ruchu, lecz w coraz większym stopniu praktyka działalności parlamentarnej, w jakiej brały one rosnący udział, szczególnie w Niemczech i Francji. Powiększanie liczebności frakcji parlamentarnych stawało się stopniowo samodzielnym celem partii socjaldemokratycznych, a wraz z tym kształtował się grunt dla akceptacji aktualnego, burżuazyjnego systemu politycznego i do przejmowania wielu wartości i ideałów panującej liberalno-burżuazyjnej ideologii. Odpowiednio do swych funkcji parlamentarnych, które nabierały coraz większego znaczenia w całokształcie ich działalności, partie socjaldemokratyczne posiadały strukturę luźną, stosunkowo mało scentralizowaną, dążyły do masowego członkostwa, nie wysuwały zasady selekcji przyjmowanych członków i nie stawiały członkom obowiązku politycznej aktywności, nie przyznając im równocześnie poważniejszych uprawnień; instytucja masowego członkostwa stawała się coraz bardziej organem pomocniczym i usługowym, służącym do celów organizowania kampanii wyborczej na rzecz frakcji parlamentarnej socjaldemokracji. Wtapiając się w system parlamentarny demokracji burżuazyjnej, partie socjaldemokratyczne najpierw w praktyce, a później w teorii i programie odeszły od marksizmu. W przeciwieństwie do partii socjaldemokratycznych, Lenin kształtował koncepcję partii marksistowskiej nowego typu pod kątem wymogów rewolucji socjalistycznej, a nie pokojowej działalności parlamentarnej; tym naczelnym zadaniem, jakim była rewolucja socjalistyczna, podyktowane były zasady strukturalne i organizacyjne partii marksistowskiej sformułowane przez Lenina w toku dyskusji nad punktem 1 projektu statutu na II Zjeździe Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji|RSDRP]] (1903). Według koncepcji Lenina, partia marksistowska powinna być partią awangardy klasy robotniczej: najbardziej wyrobionych politycznie, oddanych socjalizmowi i ofiarnych jej elementów; w tym sensie powinna być partią kadrową: stawiać wysokie wymogi wstępne przy selekcji swych członków, biorąc pod uwagę, że każdy szeregowy członek partii powinien pełnić w swym otoczeniu rolę politycznego przywódcy. Skupiona w partii marksistowskiej awangarda klasy robotniczej powinna być ściśle zorganizowana wewnętrznie; zasadą organizacyjną partii marksistowskiej powinien być centralizm demokratyczny, przewidujący połączenie ścisłej centralizacji kierownictwa i dyscypliny wykonawstwa z wybieralnością wszystkich organów partyjnych, z szerokim udziałem członków partii w dyskutowaniu kwestii politycznych i w określaniu jej polityki. Na zasadę centralizmu demokratycznego składają się: 1. połączenie surowej dyscypliny partyjnej z wysokim poziomem świadomości politycznej mas członkowskich; 2. jawność życia partyjnego; 3. połączenie bezwzględnej jedności działania z szeroką wolnością wewnątrzpartyjnych dyskusji; 4. połączenie centralizmu kierownictwa z nieskrępowaną i twórczą inicjatywą mas członkowskich. Z zasadą centralizmu demokratycznego łączy się leninowska koncepcja członka partii marksistowskiej jako człowieka czynnego w życiu politycznym i zaangażowanego głęboko w działalności jego organizacji partyjnej, zdolnego do samodzielnego myślenia politycznego, obdarzonego politycznym i społecznym autorytetem w swym środowisku, biorącego twórczy udział w życiu organizacyjnym i politycznym partii.

Tak zbudowana partia marksistowska powinna kształtować i oceniać swą działalność z punktu widzenia celu jej istnienia, jakim jest przygotowanie i przeprowadzenie rewolucji socjalistycznej i organizacja socjalistycznego budownictwa. Partia marksistowska powinna pełnić rolę przywódcy klasy robotniczej i wszystkich mas uciskanych i wyzyskiwanych w ich walce z kapitalizmem, wyzyskiem klasowym, prześladowaniem narodowym i wszelkimi formami ucisku. Przygotowując rewolucję socjalistyczną, partia marksistowska powinna dbać o nieustanne zdobywanie nowych rzesz zwolenników dla idei socjalizmu, o uwalnianie mas spod panowania ideologii burżuazyjnej i o zjednanie ich dla koncepcji obalenia kapitalistycznych stosunków społecznych. Po zwycięstwie rewolucji partia marksistowska powinna sprawować kierownictwo nad procesem stopniowego likwidowania oporu klas wyzyskujących i przeobrażenia struktury klasowej społeczeństwa; powinna organizować masy pracujące miast i wsi do aktywnego udziału w budownictwie socjalistycznej ekonomiki i socjalistycznej państwowości i do aktywnego uczestniczenia w zarządzaniu państwem. Partia marksistowska powinna skupiać masy wokół władzy ludowej, a zarazem sprawować w ich imieniu kontrolę nad organami tej władzy dla zapewnienia realizacji zgodnej z interesami mas polityki i przeciwdziałania procesom biurokratyzowania się władzy.

Ten leninowski model partii marksistowskiej został przyjęty przez partie komunistyczne, powstające w większości krajów świata po Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej i pod jej wpływem. Partie komunistyczne wyłaniały się bądź z rozłamów dokonujących się w partiach socjaldemokratycznych na tle stosunku do rewolucji rosyjskiej, bądź z połączenia organizacji i prądów radykalnych i antykapitalistycznych, dla których leninowski model partii marksistowskiej był ideą integrującą.

Obecnie partie marksistowskie, zbudowane w oparciu o leninowskie zasady partii nowego typu, istnieją w większości krajów świata, a w kilkunastu krajach Europy i Azji są siłą kierowniczą państwa w walce o realizację idei socjalizmu. W krajach Afryki i Azji biorą aktywny udział w walce o likwidację kolonialnego panowania i utrwalenie niepodległych państw narodowych. W innych krajach kapitalistycznych stoją na czele sił walczących przeciwko wyzyskowi, o pokój, o utrzymanie, ścisłe przestrzeganie i rozszerzanie zasad demokracji politycznej, przeciwko tendencjom totalitarnym, związanym z imperialistycznym okresem w rozwoju kapitalizmu. Ostatecznym celem tych partii jest zbudowanie społeczeństwa socjalistycznego.

Polecana literatura

• Marks K., Engels F., Manifest Komunistyczny, 1956;
• Lenin i Stalin o budownictwie partyjnym, t. I, 1951, t. II, 1952;
• Stalin J., O podstawach leninizmu, 1951;
• Gomułka W., Węzłowe problemy polityki partii, 1957.