Rewolucja socjalistyczna

Rewolucja socjalistyczna -

(wg. Mała encyklopedia ekonomiczna, ss. 585-587, autor: Jarosław Semkow):

obalenie władzy burżuazji i ustanowienie dyktatury proletariatu w celu zlikwidowania kapitalizmu i zbudowania socjalizmu. Teorię rewolucji socjalistycznej sformułowali Marks, Engels i Lenin. Na gruncie analizy prawidłowości rozwoju kapitalistycznego społeczeństwa stwierdzili oni, że rozwój sił wytwórczych musi doprowadzić do konfliktu z kapitalistycznymi stosunkami produkcji. Konflikt ten przejawia się w sprzeczności między kapitałem a pracą. Podstawowy antagonizm pomiędzy klasą robotniczą a jej wyzyskiwaczami czyni rewolucję socjalistyczną obiektywną koniecznością naszej epoki. "Monopol kapitału staje się hamulcem dla sposobu produkcji, który się z nim i pod nim rozwinął. Centralizacja środków produkcji i uspołecznienie pracy dochodzą do punktu, gdy już się nie mieszczą w swej kapitalistycznej skorupie. Skorupa ta zostaje rozsadzona. Wybija godzina kapitalistycznej własności prywatnej. Wywłaszczyciele zostają wywłaszczeni" (K. Marks). Kapitalizm nieuchronnie ustępuje miejsca nowemu ustrojowi komunistycznemu (komunizm), którego pierwszą fazą jest socjalizm. Siłą przewodnią rewolucji socjalistycznej jest proletariat. Jego misją dziejową jest przewodzenie rewolucji, obalenie władzy burżuazji, zburzenie burżuazyjnego aparatu państwowego, ustanowienie swojej władzy - dyktatury proletariatu, likwidacja kapitalistycznej własności środków produkcji poprzez ich uspołecznienie oraz organizacja nowego socjalistycznego sposobu produkcji. "...Pierwszym krokiem rewolucji robotniczej jest wydźwignięcie proletariatu w klasę panującą, wywalczenie demokracji. Proletariat wykorzystuje swoje panowanie polityczne po to, by krok za krokiem wyrwać z rąk burżuazji cały kapitał, by scentralizować wszystkie narzędzia produkcji w ręku państwa, tj. w ręku proletariatu zorganizowanego jako klasa panująca i by możliwie jak najprędzej zwiększyć masę sił wytwórczych" (Manifest Komunistyczny). Na podstawie doświadczenia Komuny Paryskiej (1871) Marks sformułował tezę, że między kapitalizmem i komunizmem leży okres dyktatury proletariatu. Na przełomie XIX i XX w. kapitalizm wolnokonkurencyjny (kapitalizm) przekształca się w kapitalizm monopolistyczny (imperializm) i z całą mocą występuje prawo nierównomiernego ekonomicznego i politycznego rozwoju kapitalizmu stwarzając warunki nierównoczesności dojrzewania rewolucji socjalistycznej w różnych krajach. W okresie imperializmu zaostrzają się sprzeczności klasowe między pracą i kapitałem wewnątrz krajów imperialistycznych, sprzeczności i konflikty między imperialistycznymi mocarstwami o nowy podział świata, sprzeczności między państwami imperialistycznymi a krajami zależnymi. Zaostrzenie tych sprzeczności stwarza obiektywne możliwości przerwania światowego frontu imperializmu w jego najsłabszych ogniwach. Naukowej analizy imperialistycznego stadium kapitalizmu dokonał Lenin i w konsekwencji rozwinął teorię rewolucji socjalistycznej wzbogacając ją m.in. tezą o możliwości zwycięstwa socjalizmu początkowo w kilku lub nawet w jednym kraju.

Rewolucję socjalistyczną wyróżnia spośród wszystkich poprzednich rewolucji społecznych szereg ważnych cech szczególnych. Najważniejsza z nich polega na tym, że wszystkie poprzednie rewolucje prowadziły tylko do zmiany formy wyzysku, podczas gdy rewolucja socjalistyczna kładzie kres wyzyskowi i doprowadza w końcu do zniesienia klas. Różnica między rewolucją socjalistyczną a burżuazyjną polega też na tym, że burżuazyjna zastaje w zasadzie gotowe formy stosunków kapitalistycznych i jej cel polega głównie na utorowaniu drogi dalszemu rozwojowi kapitalizmu, natomiast władza proletariacka nie otrzymuje owych gotowych już stosunków. Stosunki socjalistyczne nie mogą rodzić się w ramach kapitalizmu. Powstają one po objęciu władzy przez klasę robotniczą. "Zorganizowanie ewidencji, kontrola nad największymi przedsiębiorstwami, przeistoczenie całego państwowego mechanizmu ekonomicznego w jedną wielką machinę, w organizm gospodarczy, pracujący w ten sposób, by setki milionów ludzi kierowały się jednym planem - oto olbrzymie zadanie organizacyjne, które spoczęło na naszych barkach" (W. Lenin). Podczas dawnych rewolucji nowa klasa po dojściu do władzy przystosowywała do swych potrzeb stary aparat państwowy, natomiast zadanie rewolucji socjalistycznej polega na tym, aby burżuazyjną machinę państwową zburzyć i zastąpić przez własne proletariackie państwo.

Epoka rewolucji socjalistycznej to cały etap w rozwoju ludzkości - etap przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu. Fakt, że rewolucje socjalistyczne we wszystkich krajach stawiają sobie ten sam cel, nie oznacza wcale, że zawsze przebiega ona w taki sam sposób. Rewolucje socjalistyczne mogą w różnych krajach przebiegać różnie w zależności od konkretnych warunków historycznych, od określonych cech i tradycji narodowych. Klasa robotnicza nie dąży do rozwiązywania problemów społecznych w drodze wojny domowej. Lenin podkreślał, że "...klasa robotnicza wolałaby oczywiście wziąć władzę w swe ręce drogą pokojową". Droga taka pozwala dokonać zasadniczych przeobrażeń społecznych kosztem najmniejszych ofiar ze strony mas pracujących i przy minimalnym zniszczeniu dóbr materialnych. Wybór drogi i metod dokonania rewolucji socjalistycznej zależy jednak każdorazowo od obiektywnych warunków i układu sił klasowych.

W związku z głębokimi historycznymi zmianami w skali międzynarodowej, jakie nastąpiły w wyniku powstania i rozwoju światowego systemu socjalizmu, otwierają się nowe perspektywy dla rewolucji socjalistycznej w poszczególnych krajach. Stąd doniosłe znaczenie zagadnienia stosunku ogólnych prawidłowości rewolucji do jej narodowej specyfiki. Najpełniejsze sformułowanie zasad, których przestrzeganie jest nieodzowne dla zwycięstwa rewolucji socjalistycznej zawarte jest w deklaracjach narad przedstawicieli partii komunistycznych i robotniczych z 1957 i 1960. Deklaracje wymieniają następujące ogólne prawidłowości obejmujące cały okres przejścia od kapitalizmu do socjalizmu: 1. kierowanie masami pracującymi przez klasę robotniczą, której jądrem jest marksistowsko-leninowska partia, podczas przeprowadzenia rewolucji socjalistycznej w tej lub innej formie oraz ustanowienie dyktatury proletariatu w tej lub innej formie; 2. sojusz klasy robotniczej z podstawową masą chłopstwa i innymi warstwami mas pracujących; 3. likwidacja kapitalistycznej własności i ustanowienie społecznej własności podstawowych środków produkcji; 4. stopniowa socjalistyczna przebudowa rolnictwa; 5. planowy rozwój gospodarki narodowej, mający na celu zbudowanie socjalizmu i komunizmu; 6. dokonanie socjalistycznej rewolucji w dziedzinie ideologii i kultury oraz stworzenie licznej inteligencji, oddanej sprawie socjalizmu; 7. zniesienie ucisku narodowego i ustanowienie równouprawnienia i braterskiej przyjaźni między narodami; 8. obrona zdobyczy socjalizmu przed napaścią wrogów zewnętrznych i wewnętrznych; 9. solidarność klasy robotniczej danego kraju z klasą robotniczą innych krajów - proletariacki internacjonalizm. Deklaracje podkreślają, że te ogólne zasady mogą być realizowane w różnych formach i różnymi metodami w zależności od konkretnych warunków danego kraju, zgodnie ze specyfiką jego ekonomiki, polityki i kultury, tradycji ruchu robotniczego, obyczajów i psychologii jego narodu itd. Jedność międzynarodowej strategii ruchu robotniczego wszystkich krajów wymaga nie znoszenia różnorodności, nie likwidowania różnic narodowych, lecz takiego stosowania podstawowych zasad komunizmu, które by "...we właściwy sposób modyfikowało te zasady w szczegółach, prawidłowo je dopasowywało, przystosowywało do różnic narodowych i narodowo-państwowych" (W. Lenin).

Polecana literatura

• Marks K., Engels F., Manifest Komunistyczny, 1956;
• Marks K., Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej - Przedmowa, 1953;
• Marks K., Krytyka Programu Gotajskiego, 1949;
• Lenin W., Dwie taktyki socjaldemokracji w rewolucji demokratycznej, w: Dzieła, t. 9, 1953;
• Lenin W., Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu, 1950;
• Lenin W., Państwo a rewolucja, 1953;
• Lenin W., Ekonomika i polityka w epoce dyktatury proletariatu, 1950;
• XX Zjazd KPZR, 1956;
• Gomułka W., Wyniki narady partii komunistycznych i robotniczych w Moskwie..., 1957;
• Narada przedstawicieli partii komunistycznych i robotniczych w Moskwie, 1960.