Wspólnota pierwotna

Wspólnota pierwotna -

(wg. Mała encyklopedia ekonomiczna, ss. 734, autor: Andrzej Jezierski):

(= komunizm pierwotny), pierwsza w historii ludzkości formacja społeczno-ekonomiczna, w której sposób produkcji oparty był na społecznej własności środków produkcji, ziemia stanowiła własność określonej wspólnoty, niektóre narzędzia i broń były własnością indywidualną, wytwory wspólnej pracy dzielone były między członków wspólnoty według potrzeb. Wspólna praca i naturalny podział wynikały z prymitywnych sposobów wytwarzania i słabości człowieka wobec otaczającego go środowiska. Prymitywne narzędzia produkcji pozwalały jedynie na zaspokajanie najprostszych potrzeb konsumpcyjnych wspólnoty, nie stwarzając warunków dla powstawania produktu dodatkowego (wartość dodatkowa). W ustroju tym nie istniał wyzysk człowieka przez człowieka, podział klasowy i państwo. Rozwój sił wytwórczych doprowadził do pierwszego społecznego podziału pracy, tj. do wydzielenia się wspólnot rolniczych i hodowlanych. Doskonalenie się narzędzi i metod wytwarzania prowadziło do wzrostu produkcji i powstania produktu dodatkowego. Następstwem przywłaszczania wyników cudzej pracy było formowanie się klas społecznych i prymitywnych organizmów państwowych. Rozwój własności prywatnej doprowadził do rozkładu wspólnoty pierwotnej. Przy dominacji gospodarki naturalnej pojawiły się pierwsze formy wymiany towarowej. Do ok. 120 000 r. p.n.e. istniało na ziemiach Europy środkowej społeczeństwo stadne; zaspokajało ono swoje potrzeby przez zbieractwo i prymitywne łowy, używając ciosanego z kamienia narzędzia (tłuki pięściowe). W okresie od 120 000 r. p.n.e. do ok. 1600 r. p.n.e. rozwijał się ród matriarchalny. Doskonaliły się narzędzia krzemienne; pod koniec tego okresu zaczęła się rozwijać hodowla i prymitywne rolnictwo-kopieniactwo. Po 1600 r. p.n.e. rozpoczął się zasadniczy przewrót w metodach wytwarzania; jako konsekwencja przemian społecznych powstał ród patriarchalny. Rozkład wspólnoty pierwotnej przypada na I-II w. p.n.e., który trwał do VI-VII w. n.e. Wspólnotę rodową zastępuje wspólnota gminna.

Polecana literatura

• Engels F., Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa, 1949;
• Historia Polski, t. I, 1955;
• Kostrzewski J., Prasłowiańszczyzna, 1946;
• Laszczenko P., Historia gospodarcza ZSRR, t. 1, 1954;
• Ostrowitianow K., Zarys ekonomiki formacji przedkapitalistycznych, 1953.